Osmanlıya bağlı rus təbəəsi

Rusiyanın tarix boyu izlədiyi ekspansionist (sərhədləri genişləndirmə) siyasət Qafqazda yaşayan müsəlman xalqına çox təsir etmişdir. Xüsusilə XIX əsrdən etibarən Qafqaz Rus ekspansionizminə məruz qalmışdır.


Rusların qəsdən və məcburi tətbiq etdikləri deportasiya və sürgün siyasətinin kökündə bu torpaqlarda potensial müsəlman birliyinə maneçilik məqsədi dururdu. Çar rejiminin hakimiyyəti altında yaşayan müsəlmanlar isə hər zaman özünün Anadolu müsəlmanlarına, yəni Osmanlıya daha yaxın hiss etmişdir.


Həm türklərin ədalət və tolerantlıq anlayışı ilə yaxından tanış olmaları, həm də din birliyi rus təbəəsi olan xalqların tez-tez Osmanlının mərhəmətinə, ədalətinə və nizamına sığınmasına səbəb olmuşdur. Osmanlı tarix boyu həmişə Qafqaz türklərini müdafiə etmiş, türk xalqları ilə arasında olan tarixi və mədəni əlaqəsini heç vaxt kəsməmişdir. Belə ki, Osmanlı arxivləri də bu vəziyyəti nümayiş etdirir. Osmanlı təbəəsi olduğu halda, aralarındakı sazişə zidd olaraq Rusiyanın hakimiyyəti altına keçən Gürcüstan xalqının hər iki hökumət haqqındakı fikirlərini ifadə edən sənədlərə Prof. İsmet Miroğlu elmi fəaliyyətlərində yer vermişdir. Bu sənədlərin hər biri türk ədalət və tolerantlığını əks etdirməklə bərabər bu torpaqlarda yaşayan milyonlarla insanın Türkiyə ilə tarixi əlaqəsinin dəlilidir. Baş Nazirliyin Arxivindəki bu sənədlərdən birində Gürcüstan xalqı Osmanlı ilə əlaqələrini belə ifadə edir:


... Rusların təzyiqindən bizi xilas etməyinizi xahiş edirik. Bu hərəkətinizlə bütün Gürcüstan xalqının xeyir dualarını alacaqsınız. Gürcüstan xalqının Osmanlı hökumətindən uzaqlaşaraq Rusiyanın əlinə keçməməsini xüsusi rica edirik. Biz bu zalımların təqib və təzyiqlərinə məruz qalıb vətənimizi tərk etmişik.


Qafqaz xalqları daima Osmanlıya meyilli olublar. Həmişə öz torpaqlarını Dövləti Ali-Osmanlının bir hissəsi hesab etmiş, həm türk, həm də müsəlman kimi Osmanlı sultanlarına bağlılıqlarını dilə gətirmişlər. Osmanlı sultanlarına yazdıqları məktublarda onları öz torpaqlarına dəvət etmiş, rəsmi surətdə Osmanlı torpaqlarının bir hissəsi olmağı özləri təklif etmişlər. Bir gürcü məliki tərəfindən Osmanlı padşahına göndərilən məktub bu tarixi həqiqəti göstərir:

... O vaxtdan bəri Dövləti-Aliyyənin bir köləsi və təbəəsiyəm və Gürcüstan Osmanlı torpaqlarının bir hissəsidir. Bütün Gürcüstan xalqının Osmanlı dövləti sayəsində rahat yaşadığı aşkardır.


Gürcü xalqı və rəhbərləri tərəfindən göndərilən başqa məktub isə belədir:

On ildir ki, Rusiya hiylə yolu ilə ölkəmizə girib. Rəhbərlərimizi aldadıb...  Çox güclü təzyiqlər olub. Uşaqlarımıza hücum edib yaşlı və yeddi yaşlı uşaqlardan başqa hər kəsi Rusiyaya aparıblar, halbuki Gürcüstün altı yüz ildən bəri Osmanlı dövləti sayəsində nizam-intizamlı ölkə idi. Biz artıq qəti qərar vermişik. Ya rusları ölkəmizdən çıxaracaq, ya da bu ölkəni başdan-ayağa məhv edəcəyik. Biz Dövləti-Aliyyənin təbəəsiyik. Osmanlı dövlətinə sığınırıq.

 

Bu gün də Qafqazda yaşayan və əksəriyyəti müsəlman olan xalqlar birbaşa və ya dolayı yollarla Rusiyanın təzyiqinə məruz qalır, hətta bir çoxu müharibə şəraitində müstəqilliklərini, adət-ənənələrini qorumaq, dinlərini azad yaşamaq üçün canlarını verirlər. Bu gün də bu məsum xalqlar açıq-aşkar zülmə məruz qalır, kömək gözləyirlər.


Bu coğrafiyada geostrateji və geosiyasi cəhətdən bu xalqlara yardım əli uzadacaq yeganə ölkə, şübhəsiz ki, Türkiyədir. Bu ölkələrlə din və dil birliyinə malik olan Türkiyə keçmişdə olduğu kimi, bu günkü müasir və demokratik idarəçilik sistemi ilə bu bölgədə liderliyə layiq yeganə ölkədir. Habelə, bu, sözügedən ölkələr üçün olduğu qədər, Türkiyə üçün də ciddi strateji üstünlükdür. Çünki Türkiyənin buradakı siyasi nüfuz dairəsi Qafqazla məhdudlaşmır. Sayı 250 milyondan artıq olan böyük Türk Dünyası onları tək birlik altında toplayacaq gücü gözləyir.


Mərkəzi Asiyada 1990-cı ildə meydana gələn mənzərə Türkiyə üçün çox mühüm və yeni strateji qapı açdığı kimi, XXI əsr üçün də çox mühüm məsuliyyət tələb edir. 1991-ci il uzun müddət kommunist rus hökumətinin zorakı siyasəti altında əzilmiş, zülm görmüş türk dövlətlərinin müstəqilliklərini qazandığı dönüş nöqtəsi olmuşdur. 70 il davam edən təzyiqin ardınca kommunizmin süqutu ilə Mərkəzi Asiyada başlayan müstəqillik  hərəkatları Türk Dünyasını birlik və bərabərliyə, güclü dünya hakimiyyətinə istiqamətləndirir. Eyni zamanda, tarix boyu dünya dövlətləri qurmuş, üç qitəni tənzimləmiş türk milləti Türk birliyi qurmaq üçün çox təcrübəlidir.


Orxon kitabələrindən Kültigin kitabəsindəki bu cümlələr türkün dünya hakimiyyətini və bu sahədə təcrübəsini sübut edir:
Şərqdə gündoğana, cənubda gündoğana qədər ərazidəki millət mənə tabedir. Bu qədər millətə nizam-intizam gətirmişəm... Kasıb milləti zəngin etmişəm. Az milləti çoxaltmışam.


250 milyonluq Türk dünyası XXI sərdə sağlam addımlarla irəliləyir. Türkiyə və türk dövlətləri arasında qurulacaq iş birliyinin təməli, şübhəsiz ki, 70 il boyu Rusiyanın unutdurmağa çalışdığı müsəlmanlıq və türklük şüurunun inkişafıdır. Türk-İslam əxlaqının əsas prinsipləri olan ədalət, tolerantlıq, mərhəmət kimi xislətlərin möhkəmləndirilməsi ilə yer üzündə hal-hazırda çatışmayan sülh və əmin-amanlıq mühiti türk millətinin zəmanəti ilə bərqərar ediləcəkdir.


Türk ölkələri uzun illər başqa ölkələrin hakimiyyəti altında yaşasalar da, bu müddət ərzində sosial və mədəni quruluşlarında köklü dəyişiklik olmamışdır. Milli adət-ənənələrini qoruyan bu dövlətlər tarixən müsəlman Osmanlı dövlətinin təbii liderliyini qəbul etdikləri kimi, bu gün də Türkiyənin liderliyi ilə qurulacaq güclü “Türk Birliyi”nin həsrətini çəkirlər. Bu gün özbəklər, azərbaycanlılar, türkmənlər, qırğızlar kimi bütün müsəlman türk xalqları Türkiyənin bu birliyi qurmaq üçün atacağı addımları gözləyir. Qazaxıstanın prezidenti Nursultan Nazarbayevin 28 sentyabr 1991-ci ildə İstanbulda söylədiyi nitq türk respublikalarının bu gözləntisini və gələcəyə dair ümidlərini əks etdirmək baxımından çox əhəmiyyətlidir:

 

Ancaq bahar sellərinin qarşısını almağa, önünə bənd çəkməyə nə qədər çalışsanız da, su yenə öz yolunu açacaq. Tarix çayı da eyni istiqamətdə axmış və “soyuq müharibə” maneəsini yıxan tarix bəşəriyyət qanunları ilə müəyyən edilmiş əsas yatağına qayıtmışdır... Xalqlarımız arasında qarşılıqlı anlayış və etibar duyğusu əmələ gəlmişdir. Dostluq təsirli iş birliyinin ən təhlükəsiz zəmanətidir. Bu vəziyyət bizə ümid verir.